وابط میان خانواده ها ، خویشاوندان و همسایگان و…
روستای ده برآفتاب همانند سایر نقاط روستایی ایران موقعیتی سنتّی
دارد که در جوامع سنتّی هر کس استقلال اقتصادی نسبی خویش را دارا میباشد.
در این گونه جوامع خانواده یک واحد تولید و مصرف بوده و هرکس قادر
است نیازهای خویش را تامین نماید. در روستای ده برآفتاب روابط میان افراد
بیشتر از آنکه مبتنی بر رفع نیازها و یا تقسیم کار باشد بر عواطف و احساسات
مبتنی ست و هنوز رنگ و بویی از تعصّبات را به خود دارد. آنان در شادیها و
غمهای یکدیگر شریکند.
ادامه مطلب ...
الف) خانواده :تعریف خانواده :
برگس والاک در اثرشان «خانواده» به سال ۱۹۵۳ می‌نویسد:«خانواده گروهی است متشکل از افرادی که از طریق پیوند زناشویی، همخونی یا پذیرش(بعنوان فرزند) با یکدیگر بعنوان شوهر، زن، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی می‌کنند.»
نهادهای اجتماعی در روستا
طرز ساخن خانه : اگر این مورد را از گذشته مورد بررسی قرار دهیم شاهد تغییراتی در روند ساختمان سازی خواهیم داشت . در گذشته بدلیل نبود امکاناتی از قبیل سیمان، تیر آهن و … مردم اغلب منازل مسکونی خود را از خشت و گل می‌ساختند و سقف آن نیز بوسیله تیرهای چوبی که از چوب درختان بلوط و سپیدار بود ساخته میشد. امکانات زیادی مشاهده نمی‌شد و از دو یا سه اتاق تجاوز نمی‌کرد و اتاقی جداگانه برای آشپزخانه و … وجود نداشت و جهت گرم کردن داخل منزل از اجاقی که در یکی از دیوارها تعبیه میشد و دود آن بوسیله دودکش بیرون می‌رفت استفاده میشد. در اغلب منازل محل نگهداری حیوانات در داخل همان حیاط مسکونی ساخته میشد. با ورود وسایل ساختمان سازی جدید و بهتر شدن وضع مادی مردم استفاده از وسایل قدیمی‌منسوخ گردید و اکنون تمام منازل مسکونی روستا از بلوک سیمانی و تیر آهن و آجر ساخته شده اند و پشت بام آنها بوسیله قیر پوشیده شده و در اکثر منازل بدون استثناء دستشویی و در غالب آنها حمام مشخصی وجود دارد. و در غالب منازل اتاقی جداگانه جهت آشپزخانه و پذیرایی و … وجود دارد و محل نگهداری حیوانات نیز بصورت جداگانه ساخته می‌شود.
تفریحات و سرگرمی ها
تفریحات و سرگرمی ها نیز مانند دیگر جنبه های زندگی با تأثیر پیشرفتهای تکنولوژیکی و تغییر شیوه های ارتباطی مردم با یکدیگر نسبت به گذشته تفاوت زیادی پیدا کرده است. در روستای ده برآفتاب به این علّت که مردم غالباً از امکانات زندگی نسبتاً یکسانی برخوردار بودند و هر از چند گاهی در موقع معین به حوالی روستا کوچ می کردند ( جهت تعلیف دامها در اواخر بهار و تابستان ) ارتباطات آنان نزدیک تر بوده و تفریحات و سرگرمی های آنان نیز در زندگی شان جایگاه بهتری نسبت به امروز داشت. با ورود برق و تلویزیون به درون خانه ها دامنه ارتباطات محدودتر گشته و زمان بیشتری را بخود اختصاص داده است. و همچنین ورود سرگرمی های جدید و امکان با سواد شدن افراد باعث گردیده تا بسیاری از تفریحات سنتی فراموش گردند و فقط گاهی از جهت دلزدگی از تفریحات وارداتی و نامأنوس با روحیه این مردم به بازیها و سرگرمی های گذشته رو بیاورند. بازیهای محلی که ذکر آنها در صفحات آینده خواهد رفت در گذشته با رونق بیشتری رواج داشته و اکنون فقط در زمانهایی که مردم امکان گردشدن دور هم را می یابند اجرا می گردند مانند عید نوروز یا تعطیلات تابستانی که عده ای از افراد با هم باشند.
اعیاد
عید فطر
در روز عید فطر ابتدا نماز عید فطر را به جماعت می خوانند و هر کس که بتواند در آن شرکت می کند این مراسم قبلاً توسط یک نفر از اهالی روستا که مردم به آن اعتماد داشتند اقامه می شد ولی در سالهای اخیر از طرف سازمان تبلیغات اسلامی یک نفر روحانی به روستا اعزام می شود که در ایّام ماه محرم تا روز عید فطر در روستا کلاسهای مختلف قرآن و احکام و ادعیه را اجرا می کند و مردم هم هرکس به تناسب وضع مادی خود مبلغی را به این روحانی پرداخت می نمایند که توسط یک نفر جمع آوری می شود و به فرد روحانی داده می شود.
اعیاد
عید فطر
در روز عید فطر ابتدا نماز عید فطر را به جماعت می خوانند و هر کس که بتواند در آن شرکت می کند این مراسم قبلاً توسط یک نفر از اهالی روستا که مردم به آن اعتماد داشتند اقامه می شد ولی در سالهای اخیر از طرف سازمان تبلیغات اسلامی یک نفر روحانی به روستا اعزام می شود که در ایّام ماه محرم تا روز عید فطر در روستا کلاسهای مختلف قرآن و احکام و ادعیه را اجرا می کند و مردم هم هرکس به تناسب وضع مادی خود مبلغی را به این روحانی پرداخت می نمایند که توسط یک نفر جمع آوری می شود و به فرد روحانی داده می شود.
زکات فطریه
یک روز قبل از عید فطر یعنی آخرین روز از ماه رمضان هر خانواده
مقدار فطریه را جمع نموده و به فرد یا افراد مستحقّی که با وی نسبت فامیلی
دارند می دهند. در صورتیکه افراد وضع مادی فقیرانه ای داشته باشند مبلغ
زکات فطریه را از فرد بزرگ خانواده تا به کوچکترین فرد خانواده دست به دست
می گردانند و این مبلغ را به فرد کوچک خانواده می دهند و یا به فرد
مستحقّی می پردازند که غالباً به یکی از بستگان نزدیک داده
می شود. در روز عید فطر هر خانواده درصورتی که وسیله نقلیه های داشته باشند به مراکز تفریحی اطراف
می
روند و در صورتیکه وسیله ای نداشته باشند در نزدیکی محل سکونت خود جای
مناسبی را پیدا کرده و ناهار را در آنجا صرف می کنند و در زمانی که تعداد
زیادی از افرادی روستا با هم باشند بازیهای دسته جمعی محلی و فوتبال انجام
می شود.
عید قربان
این عید از جمله اعیادی ست که در نزد مردم دارای احترام والایی است و هر کس با کشتن بز ، گوسفند ، گاو و تقسیم گوشت آن بین همسایگان این روز را گرامی داشته و با این عمل و یاد آوری حماسه ابراهیم(ع) با تیغ عبودیت ، نفس حیوانی خویش را می کشند.
عید مردگان
در آخرین پنجشنبه هر سال هر خانواده با پختن غذایی به قبرستان می روند و در نزدیکی قبور سفره بزرگی را پهن کرده و تمامی افراد روستا دور سفره می نشینند و با هم به خوردن غذا مشغول می شوند این عمل که در پایان زمستان و آغاز حیات طبیعت صورت میگیرد به انسان این نکته را یادآوری می کند که مرگ پایان زندگانی نیست و حیاتی بعد ازمرگ وجود دارد. این مراسم برای یاد گردن از گذشتگان و یادآوری مرگی است و با فاتحه برای مردگان ختم می شود.
عید نوروز
جشن عید نوروز مناسبت خوبی است برای رفع کینه ها و عداوتها و معمولاً افرادی که با یکدیگر در سال گذشته خصومتی پیدا کرده اند در این موقع با وساطت افراد مورد احترام به منازل یکدیگر رفته و کینه را از دل یکدیگر می زدایند. درگذشته کودکان و نوجوانان با فرا رسیدن فصل نوروز کیسه کوچکی برداشته و به در تمامی منازل می رفتند و به اصطلاح عیدی می گرفتند که این عیدی مخلوطی بود از گندم بو داده، کل خنگ و مغز زردآلو که معمولاً این کار دسته جمعی انجام میشد. در عید نوروز بزرگترها نیز به منازل آشنایان ، وابستگان و همسایگان خود می روند و سال نو را به آنان تبریک می گویند و افراد روستا جهت زدودن غم از چهره کسانی که فردی را در سال گذشته از دست داده اند به منازل آنان رفته و با خرید لباس نویی سعی در آن دارند تا شادی را به میان آنها باز گردانند و درباره خانواده های شهدا نیز هر سال تکرار می گردد.
شب نشینی
شب نشینی درگذشته یک امر رایج بین مردم بوده و در کنار افراد برگ فامیل ( ریش سفیدان ) جمع می شدند و از آنان حکایتهای تلخ و شیرین گذشته ، قهرمانیها و یا قصّه ها ( متیلها ) را گوش می دادند تا روزی برای فرزندان و نوه های خود نقل کنند. این مورد در زمستانها بدلیل فراغت بیشتر مردم از کار کشاورزی جلوه خاصی می یافت . در خانه های گلی و خشتی همه به دور بخاری هیزمی که در یکی از دیوارهای خانه تعبیه شده بود می نشستند و تنقّلات و خوردنی های محلّی مثل بر(پسته کوهی ) ، کل خنگ[۲] و گندم بو داده مغز زرد آلو می خوردند و به سخنان پیرمردان و پیرزنان دنیا دیده گوش می دادند و هر یک خاطرات و افتخارات خود و یا گذشتگان خود را نقل می کردند و گاهی برای آینده پسران و دختران خویش نقشه ها می کشیدند . در سالهای اخیر اگر چه کمتر اتفّاق می افتد اما کاملاً از میان نرفته و کم و بیش وجود دارد.
تفریحات جدید
تفریحاتیکه در گذشته وجود داشته با ورود وسایل و بازیهای جدید کم کم فراموش می گردد. از جمله بازیهای جدید که در روستای ده برآفتاب رایج است فوتبال ، والیبال و شطرنج است . که جوانان و نوجوانان زیادی را در اوقات فراغت گرد هم می آورد. زمین فوتبال و والیبال مدرسه راهنمایی روستا مکانی است که در عصرها و روزهای تعطیل جوانان و نوجوانان روستا را در خود دارد.
میهمانی
میهمانی به دو صورت انجام می گیرد:
۱- اینکه فرد ، افرادی را دعوت می کند که میهمان او باشند که زمان آن را معین می کنند.
۲- فرد یا افرادی برای سرکشی به منزل فرد دیگری می روند که در مورد دوم غالباً بصورت سرزده و بدون اطلاع قبلی صورت می گیرد و در این میهمانی ها بیشتر افرادی که نسبت فامیلی نزدیکی یا یکدیگر دارند انجام می گیرد. میزبان در این میهمانی ها نهایت سعی خود را بکار می گیرد تا از میهمانان خود بخوبی پذیرایی نماید و در انجام خدمت به آنها از هیچ نکته ای فروگذاری نمی کند. در صورتی که میهمانان غریبه باشند یا اصطلاحاً ، ( هم چشم ) باشند احترام و اکرام آنان به مراتب بیشتر خواهد بود و در سر سفره غذا یک نفر بالای سر آنان ایستاده و به آنان آب می دهد.
[۱] – بخش بازیهای محلی با استفاده از کتاب « بازیهای محلی » نوشته … امیریان ، نوشته شده است .
[۲] – نوعی پسته کوهی که از بن کوچکتر و نرمتر است و به آسانی در دهان خورد می شود و در نواحی گرمسیری بیشتر وجود دارد.